martes, 31 de marzo de 2020

Con Tango son tres





RICHARDSON, Justin e PARNELL, Peter (2016). Con Tango son tres, Ilust. Henry Cole. Pontevedra: Kalandraka Editora, col.Tras os montes, [32 pp.]. (ISBN: 978-84-8464-985-4).

Formato e contido da obra:
Este libro é un álbum ilustrado con texto de Justin Richardson e Peter Parnell e ilustración de Henry Cole. A súa encadernación é de cartón. Na cuberta preséntase aos protagonistas do libro, os pingüíns Roi, Silo e mais Tango, os cales se mostran felices enrolando os seus pescozos un ao redor do outro pola chegada do seu fillo Tango. Na contracuberta podemos observar como é o lugar onde viven os pingüíns e cantos hai. As gardas deste libro tanto as do comezo como as do fin son de cor azul auga, o que nos pode levar a relacionalo co estanque onde se mergullan os pingüíns para bañarse. En canto a portada cabe mencionar que aparecen o título, o nome dos autores e do ilustrador, así como a editorial, acompañados dunha pequena imaxe de Roi e Silo contentos e cariñosos entre eles.
As maior parte das ilustracións ocupan a páxina completa, aínda que nalgunhas preséntanse diferentes escenas na mesma páxina. Son de carácter realistas e mostran as diferentes emocións que teñen os protagonistas ao longo da historia. O lugar no que se sitúan é o Zoo de Nova York.
O contido do libro xira ao redor de Silo e Roi, dous pingüíns machos que namoran no Zoo de Central Park en Nova York. Eles comportábanse como calquera parella de pingüíns que había nese zoo, imitaban todo o que as demais parellas facían incluso preparan un niño para incubar un ovo, que resulta ser unha pedra, na tentativa de seren pais. Cando o coidador do zoo se dá conta de que Silo e Roi están a incubar un pedra decide poñerlles un ovo abandonado no seu niño para que o crien. O resultado é o nacemento dunha pequena pingüín, á cal o coidador do zoo decide chamar Tango, por facer a  comparación co baile tradicional da Arxentina xa que para bailalo fan falta dúas persoas.
A historia conta en todo o seu transcurso cun narrador heterodiexético que vai situando ao lector nos diferentes escenarios do libro. Ten parágrafos curtos e de fácil comprensión para os nenos e nenas a partir de 4 anos que é a quen vai dirixido o libro. Este álbum recibiu varios premios como o Premio Henry Bergh (Sociedade Americana para a prevención da crueldade contra os animais) en 2005 e o Premio a Libro Infantil Distinguido (Asociación Americana de Bibliotecas), o Premio ó Mellor Libro Familiar (Nickelodeon Magazine), o Premio ao Mellor Libro do ano (Premios Bank College of Education), todos eles en 2006, e foi finalista do Premio Lambda neste mesmo ano. Foi traducido á lingua castelá co título de Con Tango son tres, á lingua catalá co título Amb la Tango són tres, á lingua vasca co título de Tango iritsita, hiru dira e á lingua portuguesa co título de Três com Tango pero o título orixinal deste álbum ilustrado é And Tango makes three.

Potencialidades educativas
A lectura deste álbum nunha aula de educación infantil permite reflexionar sobre os tipos de familias que hai en todo o mundo. Axuda a ensinarlles aos mais pequenos que non sempre ten que tratarse dunha familia tradicional, integrada por un pai e unha nai, senón que existen máis tipos de familias, como é o caso da de Tango. 
As referencias ao baile do tango permítenos abordar a experimentación con diferentes manifestacións artísticos e realizar diferentes bailes das culturas que existen en todo o mundo para que nenos e nenas os recoñezan, aprendan e respecten como mostras de identidade dos pobos.

Recursos educativos
Lectura do conto apoiada de imaxes: https://www.youtube.com/watch?v=JLteRP7s2Jw

Monstruo Rosa


Dios Ruiz, Olga de (2013), Monstruo rosa, ilust. da autora, Zaragoza: Apila Ediciones, [36 pp.]. (ISBN: 978-84-939736-4-3).
Breve descrición do formato e contido: O álbum ilustrado que se presenta está encadernado en cartoné e cunhas dimensións de 25x23 cm. A cuberta forma unidade coa contracuberta, confiturando ambas a recreación do lugar onde naceu Monstruo Rosa. Na cuberta aparece na parte superior e en grandes dimensión o título en cor rosa, a vogal “o” representa o ovo do monstruo antes de nacer, debaixo móstrase o nome da autora e Monstruo Rosa sorrindo, mentres porta na man a súa casa que é máis pequena ca el; na contracuberta preséntase o lugar onde vive Monstruo Rosa, con varias casas e árbores do resto de habitantes, o fume das chemineas forman na parte superior unha nube, dentro da que aparece unha pequena explicación da obra. A isto hai que engadir un arco da vella no vértice superior esquerdo da cuberta que aparece tamén no oposto da contracuberta. As gardas iniciais aparecen cun fondo de cores rosas e brancas, ademais dunha dedicatoria: “este cuento está dedicado a todas las personas que alguna vez se han sentido Monstruo Rosa”, mentres que na final aparecen baixando por unha montaña o resto das persoas que vivían co Monstruo Rosa.
As imaxes do interior son todas a dobre páxina, menos unha. As primeiras páxinas aparecen sobre fondos brancos, o que fai que resalten o protagonista, dando paso a moitas cores cando marcha en busca doutro lugar. Salientan tamén polos pequenos detalles en forma de debuxos, que constitúen un mundo imaxinario que nos chama moito a atención. Desde o punto de vista do contido, nárrase a historia de Monstruo Rosa, un ser que vive nun mundo onde todo era de cor branca. Aínda que el era diferente a todos os demais, sempre está alegre e tenta integrarse. Porén, un día decide emprender unha viaxe en busca doutro lugar. Ese lugar aparece ante el poboado de seres diferentes e decide quedar a vivir alí.

Potencialidades educativas: Esta obra é unha recomendación para traballar a diversidade cos máis pequenos. Hai que ensinar a respectar aos demais por moi diferentes que sexan, porque podemos aprender novas experiencias. Tamén hai que axudar a que ninguén se sinta desubicado por ser distinto e intentar que se atope a gusto, como Monstruo Rosa, que encontrou un lugar onde todos e todas eran diferentes, pero moi felices. É moi importante saber empatizar e aceptar os demais. Non debemos fuxir dos problemas, senón buscar as respostas a eles coma Monstruo Rosa.
Recursos de interese:
 [¿Me lo crees?]. (2016, 22 de febrero). “Monstruo Rosa” de Olga de Dios. Recuperado de  https://www.youtube.com/watch?v=AC84zACRKic (27/03/20)
Eva María, B. (2014, 8 de noviembre). Monstruo Rosa. [Mis cositas de infantil]. Recuperado de  http://miscositasdeinfantil.blogspot.com/2014/11/monstruo-rosa.html (27/03/20).
Amaia, C. (2018, 29 de maio). MONSTRUO ROSA. [Cuentos en la nube]. Recuperado de  http://miscositasdeinfantil.blogspot.com/2014/11/monstruo-rosa.html (27/03/20).


Jack e a morte



Bowley, Tim, Jack e a morte, ilustr. Natalie Pudalov, trad. María Rosario Pita Villares. Pontevedra: OQO Editora, 2012, [32 pp.]. (ISBN: 978-84-9871-367-1).

Descrición do contido e formato: álbum ilustrado de tapas duras, de formato rectangular, cunhas dimensións de 280x220mm, con encadernación en cartoné. Escrito orixinalmente en inglés, aínda que conta con traducións a outras linguas como é o galego e o castelán, feitas por María Rosario Pita Villares. O texto é de Tim Bowley e as ilustracións de Natalie Pudalov. Na cuberta encóntrase o debuxo de tres corvos, que representan a morte, a imaxe de Jack, un fío vermello que forma parte do título do conto e o nome da editorial OQO. Na contracuberta continúase coas ilustracións dos corvos e do fío vermello, que actúa como condutor de todas as páxinas do álbum. As ilustracións recrean fermosas metáforas visuais e imaxes con cores que contrastan o temporal e o inmortal para acadar un efecto dramático e darlle carácter poético ao ciclo da vida. A linguaxe é simbólica e directa, rompendo os tabús que existen do tema da morte.
Dende o punto de vista do contido, este conto relata a historia de Jack, un neno que se atopa coa morte e, ao intuír que vai buscar a súa nai doente, trama un plan para liberarse dela. Con incrible astucia, Jack é quen de atrapar o sinistro personaxe nun bote, pero as consecuencias do acto son imprevisibles, xa que dende ese momento nada pode morrer, nin as plantas nin os animais. Isto provoca a fame, que proliferan millón de insectos e se produzan pragas... É así como o que semellaba un motivo de alegría, salvar a súa nai, se converte nun caos. As graves consecuencias da acción de Jack fan que se decate de que ten que liberar a morte para que a vida continúe.

Potencialidade educativas: Nesta versión do conto tradicional británico enfatízase a idea de presentar a morte non como inimiga da vida, senón como a outra cara dunha mesma moeda: Unha non existiría sen a outra. A través desta historia pódese reflexionar sobre o ciclo natural da vida, dos seres humanos e da natureza en xeral. Asumir a súa existencia é comprender que estamos ante un proceso natural, aínda que nos resulte doloroso.

Recursos:
Grupo Baleiras (2018). Jack e a morte, en Ponte lectura infantil, en http://pontelecturainfantil.blogspot.com/2018/04/jack-e-morte.html (consultado o 27 de marzo de 2020).

Un agasallo diferente



AZCONA, Marta (2018). Un agasallo diferente. Ilust. Rosa Osuna, trad. Manuela Rodríguez. Pontevedra: Kalandraka Editora, 40 pp. (ISBN: 978-84-8464-527-6).

Descrición do formato e o contido: álbum ilustrado cunha cuberta dura e resistente. A súa forma é cadrada cunhas dimensión de 22x22. Na cuberta, debaixo do título da obra, aparecen os personaxes deste álbum ilustrado cun agasallo de color vermello que chama a atención e vai ser o centro do desenvolvemento da historia. Na primeira folla aparecen os datos correspondente á ficha bibliográfica; a seguinte é a portada na que aparece o título da obra en cor negro cunha tipografía de tamaño axeitado e un anaco de tea azul que nos dá unha pista moi importante do que se vai tratar na historia.

As ilustracións son de grande importancia, xa que as imaxes predominan sobre o texto. Son estas as que reflicten o que ocorre ao longo da historia. A través do relato visual, os lectores comprenden mellor a historia e entenden o que está pasando. As ilustracións non son reais pero si se corresponden coa realidade. Parecen realizadas con acuarelas, nas que predominan os tons grises e azuis. A tipografía ten un tamaño adecuado, sen ser excesivamente grande ou pequena. A súa cor negra destaca sobre o fondo cunha letra fácil de entender. O texto está composto por frases breves e sinxelas que acompañan a ilustración correspondente; a linguaxe tamén é comprensible e sinxela para a infancia e asenta nunha estrutura lineal de secuencias repetitivas e rítmicas. Por outra parte, pódese observar como as dúas primeiras páxinas conteñen texto e a partir destas intercálanse unha páxina con texto e outra sen el.

Dende o punto de vista do contido, nárrase a historia de dous amigos que están a celebrar o aniversario dun deles. Tristán levoulle un regalo a Marcel e sorprendeuse ao darse conta de que se trataba dunha tea a cadros. Marcel preferiría unha buxaina. Ao longo da obra aparecen distintas situacións nas cales os dous amigos botan man do regalo de Marcel, dándose conta da cantidade de posibilidades que lle brinda. Ao final da historia móstrase como Marcel se decata de que lle gusta máis este agasallo que a buxaina que desexaba de inicio.

Potencialidades: Coa lectura desta obra pódense abordar distintos temas, como a importancia da amizade dos dous rapaces, a creatividade e imaxinación dos nenos, a reciclaxe mediante a exposición dos usos que lles brinda a tea e incluso a humildade que supón o agasallo de Tristán. A isto pódese engadir a interiorización de valores como a cooperación, agradecemento e humildade.


Recursos de interese:

AidaLaut (2019). Un regalo diferente. Cuento cantado [Arquivo de vídeo].Recuperado de https://www.youtube.com/watch?v=F6RT7ULbDm8 Trátase dunha reprodución do conto en forma de canción .

Andrea, C. (2019). Un agasallo diferente [Arquivo de vídeo]. Recuperado de https://www.youtube.com/watch?v=7NandhJED_Q Trátase dun vídeo onde se representa a obra con debuxos sobre un encerado, contada por varias voces.

Bibliocova (2017). Un agasallo diferente [Arquivo de vídeo]. Recuperado de https://vimeo.com/220696117 É a obra contada por nenos de catro anos. 

Leoteca (2005) Un agasallo diferente. España: Leoteca. Recuperado de https://www.leoteca.es/libro/Un-agasallo-diferente/9788484645276

Vázquez, C (2018). Un agasallo diferente. [Mensaxe nun blog] Recuncho da lectura.Recuperado de http://recunchodalectura.blogspot.com/2018/02/unagasallo- diferente-azcona-marta-2014.html

luns, 30 de marzo de 2020

¿No hay nadie enfadado?


Tellegen, Toon (2014). ¿No hay nadie enfadado?, ilust. Marc Boutavant, trad. Montserrat Muñoz Cenjor. Zaragoza: Edelvives, 88 pp. (ISBN: 978-84-2639-464-4).
Descripción del formato y contenido: Este libro, de tapa dura, tiene unas dimensiones de 190mm x 270mm y está compuesto por 88 páginas. La edad recomendada de lectura por la editorial es de 6 a 8 años. 
En la cubierta nos encontramos una ilustración de una de las escenas del interior del libro. En esta escena aparece un elefante, que será el protagonista de uno de los relatos, apoyado en un álamo mirando hacia arriba con aire pensativo. Aparece también en esta capa el título del libro con letras mayúsculas de color blanco, y, más abajo, el nombre del autor y del ilustrador con el mismo tipo de letra. Estos dos elementos los podemos encontrar también en el lomo. En la contracubierta podemos ver otra vistosa escena del interior del libro, pero, en este caso, aparecen una ardilla y una hormiga en un pequeño bosque. También nos encontramos aquí una pequeña síntesis del libro. En el interior de este libro ilustrado se desarrolla una sintaxis narrativa acompañada de ilustraciones a color, que exigen contar con una experiencia lectora previa y una implicación del lector para la producción de sentido. Por ello, para trabajar con los más pequeños, seríamos nosotros quienes se lo leyésemos y a través de las ilustraciones irían comprendiendo las historias. 
El título de ¿No hay nadie enfadado? adelanta la temática del libro, permitiéndonos intuir que se trabajarán las emociones y los sentimientos, más concretamente, el enfado. También se puede deducir que se trabajará esta emoción a través de un personaje que la sienta. Este libro ofrece la posibilidad de una lectura narrativa acompañada de ciertas ilustraciones que van plasmando otros aspectos aparte de lo contado, logrando que los niños y niñas desarrollen su propia imaginación. 
El argumento gira en torno a doce relatos cortos (fábulas) protagonizados por diversos animales. En cada uno de estos relatos hay un protagonista que siente un estado del enfado diferente. A veces, además del protagonista, también aparecen otros personajes que ayudarán a este a gestionar su emoción. En el libro también se trabajan otras emociones, como la alegría, el miedo o la melancolía, y ciertos valores, como la convivencia, la resolución de conflictos, el diálogo o la tolerancia. 
Cuentan con un narrador en tercera persona que cuenta el relato y lo que le va ocurriendo a los personajes, que se complementa con las propias voces de los protagonistas. En cada relato aparece la misma estructura, que se basa en una presentación del personaje, la introducción del problema, la resolución y el final de la historia. Existen repeticiones y recursos propios de la transmisión oral que favorecen el ritmo. Se recurre a figuras como la personificación, hipérbaton, símil o comparación, metáfora y a nivel estilístico se utilizan múltiples campos semánticos, como la naturaleza (sol, luna, álamo, bosque, río, colina, estepa…); los animales (elefante, hormiga, ratón, erizo, ardilla, sapo…); el cuerpo humano (cabeza, hombros, espalda, nariz, cintura…); los colores (negro, azul, rojo…); las emociones (felicidad, alegría, timidez, melancolía, rabia…); las estaciones, las partes del día y también se emplean campos semánticos opuestos como día/noche, sol/luna, alegría/tristeza… 
Desde el punto de vista de la lectura visual, las ilustraciones permiten realizar una lectura visual paralela y complementaria, pues en ellas se pueden observar pequeños fragmentos de la narración, aunque contando solo con ellas no seríamos capaces de averiguar la historia completa que nos relata el texto. No obstante, en muchos casos podemos observar otros aspectos que no se incluyen dentro de la narración. El estilo de estas ilustraciones es variado, va desde ciertas ilustraciones realistas a otras un poco más abstractas e irreales. 
Las ilustraciones están dibujadas con lápices de colores. Algunas de ellas no disponen de fondo, simplemente se dibuja sobre la página en blanco. En aquellas que disponen de él, se realizó un ahumado con algún color oscuro o simplemente se cubrió todo el fondo con un color claro (como podemos observar por ejemplo en la cubierta del libro). Algunos personajes aparecen contorneados con una fina línea negra, mientras que otros no lo están. También se consigue cierto volumen, distanciamiento y perspectiva mediante el claroscuro y colores más suaves. 
En las ilustraciones existen siempre diferentes planos para poder observar como son los personajes, en que posiciones se encuentran, sus expresiones corporales y faciales, sus acciones, sus conductas… Estas ilustraciones están dispuestas de diferentes formas. Unas veces ocupan toda la página, pudiendo así observar y entender con claridad lo que está sucediendo y centrar nuestra atención. Otras veces están colocadas en diferentes zonas de la página (encima, debajo o en medio del texto) para mostrarnos de forma visual que está sucediendo en ese momento. Todas ellas nos exponen las acciones de la historia, pero de forma ilustrada. 
Los personajes son animales. Estos aparecen ilustrados y dibujados de forma realista. Por el contrario, su “personalidad” y sus conductas se encuentran humanizadas durante toda la narración. El recurso que utiliza el autor es el antropomorfismo para la atribución de rasgos, emociones o intenciones humanas a entidades no humanas, en este caso, animales, que pueden hablar, experimentar emociones y sentimientos. Entre los animales que aparecen en los cuentos cabe señalar un damán, un elefante, una lombriz, un escarabajo, un cerdo hormiguero, un ratón, un bogavante, un erizo, una musaraña, un hipopótamo, un rinoceronte, una ardilla, una hormiga, un sapo y un grillo. Por otro lado, en algunas ilustraciones aparecen otros animales como un conejo, un pájaro, un cuervo, un oso, una tortuga… Algunos de ellos interactúan como mediadores del enfado entre los protagonistas de la historia. Otros representan el valor y el cariño de la amistad y también la pertenencia a un grupo. Todos juntos se apoyan y se comprenden, buscando identificar correctamente cada una de las emociones. 
Potencialidades: Con este libro ilustrado se puede trabajar la educación emocional, la socialización y distintos valores. Además, potenciará la imaginación. Los animales, al estar humanizados, nos transmitirán distintas emociones, bien sea a través de sus palabras o acciones, o bien a través de sus expresiones faciales y corporales. Los animales experimentarán esas emociones y los niños y niñas se podrán sentir identificados. Al disponer de doce relatos breves podremos abordar cada uno de ellos en diferentes días, centrándonos así en las distintas emociones y valores que se exponen en cada uno. De esta forma, podremos trabajar la educación emocional. Los protagonistas se encuentran en continua interacción con sus iguales, así que podremos trabajar ciertos aspectos para una correcta socialización y relación con los demás, tomaremos a los personajes como referencia para aprender que debemos hacer y que no. Mediante las ilustraciones también podremos trabajar el conocimiento del entorno, centrándonos, sobre todo, en la naturaleza. 

¿Las princesas usan botas de montaña?

La Vigna Coyle, C. (2013). ¿Las princesas usan botas de montaña? Ilustr. Mike Gordon e Carl Gordon, trad. Ainhoa Pawlowsky. Barcelona: Obelisco, [32 pp.]. (ISBN: 978- 84- 940745-8-5).
Descrición do formato e contido da obra: Álbum ilustrado de tapa dura da autora Carmela La Vigna Coyle. A cuberta amosa a unha nena loura inclinada coa cabeza cara a abaixo xunto a un can que a mira de reollo. Na contracuberta obsérvase á mesma nena e ao mesmo can camiñando felices polo campo con flores, ao lonxe vemos unha casa e o sol que reloce no ceo. En canto ás gardas, ámbalas dúas son de cor rosa con topiños de cor branca. Na portada, ao lado esquerdo, vemos un fondo verde decorado cunhas flores que parecen margaridas e na parte dereita observamos un fondo branco no cal aparecen a nena e o can subidos nunha bicicleta, a eles úneselles un gato saltando asustado.
Este álbum cóntanos a historia dunha nena que quere saber que é o que fan as princesas e pregúntallo á súa nai. Pregúntalle, por exemplo, se as princesas usan botas de montaña, se van en bicicleta, se trepan ás árbores ou se se manchan. A súa nai vaille contestando pouco a pouco cada pregunta que lle fai, dicíndolle que as princesas fan todo iso e máis. Ao final do conto a nena pregunta á nai se as princesas se semellan a ela e a nai contesta que: “para sabelo mira dentro de ti e de min…”. A resposta aparece en forma de ilustración, tal como podemos ver aquí:

O álbum presenta imaxes a toda páxina, acompañadas todas elas dunha liña de texto en cor negra e cunha letra dun tamaño bastante grande, o que facilita moito a súa lectura. Trátase dun texto rimado e dialogado. A parte do diálogo da nai e da filla distínguense pola tipografía empregada, xa que a parte textual na cal fala a nai está escrita en letra cursiva. As ilustracións adquiren profundidade grazas aos contrastes entre o fondo e a forma, o que permite atribuírlles movemento e evitar que sexan planas e estáticas. A gama cromática empregada na obra é de gran riqueza e abundan as cores vivas. Os espazos son variados, intercalándose os ambientes exteriores e interiores dependendo das escenas.
Potencialidades educativas: Este conto permitirá traballar na aula a autoestima e a coeducación, así como a aceptación de un/unha mesmo/a. A través da lectura deste conto ensinaremos a nenos e nenas que non é preciso ser unha princesa por ser nena e que non se ten porqué ser un soldado por ser neno, senón que cada un/unha de nós debe perseguir os seus soños e ser o que queira. As nenas que queiran ser unha princesa, non teñen que ser delicadas, doces e modosiñas, senón que elas mesmas escribirán a súa historia e irán construíndo que tipo de “princesa” queren ser. Debemos educar en igualdade, sen xulgar actitudes ou condutas marcados por estereotipos ou prexuízos.
Os recursos que podemos empregar na aula para romper os estereotipos son por exemplo, películas desta temática para que os máis pequenos aprendan este tipo de comportamentos dunha forma lúdica e visual. Tamén a través da dramatización ou de actividades colectivas se fomenta a autoestima, como por exemplo, propiciando que na asemblea cada neno/a exprese os seus gustos e preferencias e sinta o respecto dos demais, o que contribuirá a forxar un autoconcepto positivo. Realizando este tipo de talleres ou actividades propiciaremos unha actitude igualitaria en temas de xénero e o respecto entre os alumnos.

Recursos educativos:
Vídeo musical para traballar a coeducación en: https://www.youtube.com/watch?v=iax2W9qAfK0 (consultado o 28 de marzo de 2020).


Artur e Clementina


Turin, A. (2012). Artur e Clementina. Ilustr. Nella Bosnia, trad. Xosé Ballesteros. Pontevedra: Kalandraka, [40 pp.]. (ISBN: 978-84-8464-785-0).

Descrición do formato e contido da obra: Álbum ilustrado de tapa dura da autora italiana Adela Turin. A cuberta amosa a unha parella de tartarugas, unha fronte á outra, nun fondo verde e azul. Na contracuberta observamos o mesmo fondo que na cuberta pero sen as tartarugas. As gardas conteñen unha ra subida a uns bambús, en sentido inverso. A portada é branca e na parte superior destacan unha grosa liña azul e unhas flores amarelas que colgan. Este álbum cóntanos a historia de dúas tartarugas, Artur e Clementina, que se coñecen unha tarde e casan. Todo parece ser moi bonito nun principio, pero pouco a pouco Artur comeza a ter comportamentos cara a Clementina que levan a esta a sentirse menosprezada e inferior. Un día Clementina, cansa do comportamento do seu compañeiro, decide saír a pasear. Este xesto pouco a pouco converteuse nun costume que a facía sentirse máis feliz. Artur comezou a percibir o cambio en Clementina, ata o día que regresou á casa e estaba baleira.


O álbum conta con imaxes bastante grandes, en ocasións a toda páxina e noutras acompañadas de texto nas esquinas. É moi doada a lectura visual do conto, xa que as imaxes permítennos observar o que pasa en cada momento. O texto ten letra dun tamaño mediano e en cor negra e, aínda que o conto é bastante longo, os parágrafos son breves, o que facilita a lectura. As cores son predominantemente cálidas e as ilustracións figurativas semellan adquirir movemento cos diferente planos, que sempre se ambientan en espazos abertos.

Potencialidades educativas: A lectura deste álbum permitiranos traballar o tema da violencia de xénero. A obra permítenos observar condutas que nos levan a reflexionar sobre como debe ser ou non unha relación, sexa do tipo que sexa. A través da lectura deste conto ensinarémoslle a nenos e nenas como deben comportarse e tratar aos demais con respecto, á vez que se evidencian condutas inapropiadas e discriminatorias. Polo tanto, esta lectura ábrenos camiño a traballar o respecto, a igualdade entre os xéneros e a non violencia. En calquera aula, e sobre todo nunha aula de educación infantil, débese fomentar unha conduta cooperativa e respectuosa. Este conto permite traballar un tema moi necesario dende a primeira infancia. Unha forma de traballar fomentando o espírito crítico sería deixando o final sen ler para saber como cren eles/elas que remataría a situación. Realizar unha obra teatral cos nenos e nenas para que a representen ou tamén realizar unha reflexión con eles e elas sobre que pensan acerca do comportamento de Artur e que farían eles ou elas se fosen Clementina.
Recursos educativos:
Versión teatralizada en: https://www.youtube.com/watch?v=KHD5cq0V9F4 (consultado o 28 de marzo de 2020).

Unha longa viaxe


Hernandez, D. (2018). Unha longa viaxe. Trad. Federico Delicado. Pontevedra: Kalandraka, [ 48 pp.]. (ISBN: 978-84-8464-410-1)

Descrición do formato da obra e contido da obra: álbum ilustrado de tapa dura do autor Daniel Hernández e traducido por Federico Delicado. A cuberta amosa unha paisaxe escura co mar de fondo e unha barca no medio, rochas e catro gansos voando. Na contracuberta obsérvase a continuación do mar e da paisaxe da cuberta. En canto ás gardas, tanto as iniciais coma as finais, son dunha cor amarela e conteñen debuxos de gansos a cor. Na portada aparece sobre un fondo branco un círculo con tres paos facendo as formas de persoas e o título en grande e cor negro. 

No contido nárrase a historia de dúas viaxes que transcorren paralelamente: a viaxe de mamá gansa e os seus poliños que teñen que emigrar ao sur en busca de terras máis cálidas e a viaxe dunha familia que vive nun territorio en guerra e ten que fuxir ao norte en busca dunha mellor vida. En ambas viaxes hai temor ao descoñecido e teñen que afrontar duros desafíos para sobrevivir. Concretamente, as dúas familias, aves e humanos, teñen que enfrontarse ao seu maior reto, que é atravesar o mar. A confrontación entre as dúas historias e os seu desigual destino crean unha potente imaxe mental dos acontecementos narrados e convértense nunha denuncia do sufrimento e abandono dos máis febles, os refuxiados. 
O álbum presenta imaxes a toda páxina, acompañadas dun breve texto ou diálogo. As imaxes permítennos seguir a historia dunha maneira moi visual e compleméntanse cos diálogos das personaxes, tanto da mamá gansa cos seus fillos coma dos membros da familia de refuxiados. O texto sempre se atopa nunha esquina cunha letra dun tamaño grande para facilitar a súa lectura e é de cor negra, o que lle permite destacar no fondo. As cores que predominan no libro son en todo momento escuras, sen animación, apagadas, acentuando o sentimento de tristeza. As ilustracións son moi realistas, de estilo figurativo e con grandes planos, correspondéndose a un espazo aberto e natural, con días de choiva ao principio e máis soleados a medida que pasan os días, graduando as tonalidades entre marróns e grises.

Potencialidades educativas: A lectura deste álbum permite traballar na aula o tema da migración dende o punto de vista das dificultades de diferentes familias que non poden permanecer no seu fogar debido a problemas como son a guerra, o traballo ou a supervivencia. A través desta lectura ensinarémoslle a nenos e nenas que temos que ser fortes e que vivimos situación moi complexas, nas que é preciso afrontar as situacións que nos ocorran ao longo da vida dunha maneira positiva, intentando buscar unha solución sempre. Con obras coma esta pódese reflexionar co alumnado sobre realidades que aparecen nos medios de comunicación ou que viviron no pasado as nosas propias familias, vítimas de guerras e conflitos que as levaron a fuxir a outros países, onde non sempre atoparon as portas abertas, como lle ocorre á familia de refuxiados desta obra. 

Recursos educativos:

Versión animada e lida da obra: https://www.youtube.com/watch?v=PSaivizu0_M

P de papá



P de papá by Bernardo Pêgo De Carvalho;Isabel Fernandes Minhós ...

Martins, I. e Carvalho, B. (2009). P de papá. Pontevedra: Kalandraka. [32 pp.] (ISBN: 978 - 84 - 96388 - 17 – 8)

Descrición da obra e contido: trátase dun álbum ilustrado de material duro para que sexa fácil de manipular polas nenas e nenos. Na cuberta aparecen dúas siluetas, representando a un pai en cor azul que bica o nariz do seu fillo, que aparece en cor marrón. A silueta do neno transmite tranquilidade e alegría, froito da protección paterna. Na contracuberta aparecen de novo a silueta do pai e do fillo. Esta vez, as dúas siluetas son negras e camiñan felices da man nun fondo azul claro. O único texto que presenta é o nome da colección: “Libros para soñar”. 
Este álbum ilustrado non conta con gardas e as imaxes ocupan unha páxina, ademais dun texto moi breve que permite centrar a atención no debuxo. Predominan as cores de tonalidades apagadas, entre as que destaca sobre todo a laranxa, marrón, azul e amarelo, alternándose para formar parte do fondo ou da silueta que forman os personaxes.

O contido xira ao redor da relación dunha familia monoparental, formada por un pai e o seu fillo, quen dende a figura do narrador, vai enumerando unha serie de características que ten o seu pai. O neno fai ver que ao lado do seu pai se sente feliz e protexido. Trátase dun texto rimado, onde en cada páxina aparece unha rima que fai referencia á descrición do pai. Dentro do texto podemos atopar varias palabras que pertencen ao campo semántico dos transportes, por exemplo cando compara ao pai cun avión, cun tractor ou cunha ambulancia. As situacións recreadas son de tranquilidade, diversión e tamén autoridade, das características que posúe un pai cando coida de un fillo. Faláse do pai como un sofá, un abrigo, un colchón etc., é dicir, o pai é casa.

Potencialidades: a lectura deste álbum permite traballar na aula, por unha parte, a temática da educación emocional e as relacións afectivas, centradas na figura paterna; e por outra, a temática de roles de xénero e estereotipos. Con respecto ás relacións cos pais, ensinarémoslles aos nenos e nenas a fomentar o seu coñecemento e o respecto sobre os diferentes tipos de familias existentes, mostrándolles que non soamente existen familias formadas por nai, pai e fillos/as, senón que hai múltiples tipos de familias. Con respecto ao tema de xénero e estereotipos, amosarémoslles a través desta obra que o coidado dos fillos e fillas non depende soamente das nais, senón que é moi relevante tamén atender á relación coa figura paterna.

Recursos:
Recensión de MARQUES, Ana (2009). P de papá, revista dixital Babar, en      
http://revistababar.com/wp/p-de-papa/  (consultado o 24 de marzo de 2020).  

La historia del pequeño lirón que no podía despertar.




Bohlmann, S. (2017). La historia del pequeño lirón que no podía despertar. Ilustr. Kerstin Schoene, trad. Julia Martínez. Madrid: Kókinos. [a partir de 3 años], [28 pp.]. (ISBN: 978-84-16126-84-2).

Descripción del formato y contenido: cuento infantil recomendado para niños a partir de 3 años. Este álbum ilustrado tiene unas medidas de 24x30 cm, cuenta con 28 páginas y está encuadernado con tapa dura hecha de cartón. La cubierta nos presenta al protagonista de la historia, el pequeño lirón dormilón en el bosque rodeado de flores y vegetación, en donde predomina el color verde y azul de su mantita. Además, está acompañado del título de la obra, así como sus autores y la editorial a la que pertenece. En la contracubierta aparece el mismo paisaje que en la cubierta, pero esta vez ya no está el lirón durmiendo, lo que nos está indicando como puede acabar la historia. Además, también está presente el código de barras con su respectivo ISBN y una pequeña introducción a la historia, la cual nos invita a comprar y leer el cuento. En el lomo del álbum nos aparece el título de la obra, la editorial y los autores. Las guardas están inspiradas en la mantita del lirón, ya que es el mismo estampado azul con topitos blancos. En la portada vuelve a estar representando el lirón durmiendo, así como el título, los autores y la editorial. 
En el interior, todos los fondos son blancos y el tipo de letra que se utiliza es siempre la misma. En la gran mayoría de las páginas, los textos son cortos y están acompañados de unas ilustraciones coloridas, muy bien hechas, dulces y expresivas. En todas las páginas aparece el lirón acompañado de su mantita azul y, a medida que avanza la historia, van apareciendo más animales que quieren intentar despertarlo. 
En cuanto a la historia, trata sobre un pequeño lirón que se fue tarde a dormir. Una vez que todos sus compañeros se despiertan y ven que él no, intentan despertarlo sin éxito, por lo que recurren a su amiga la ardilla, para ver si ella es capaz. Esta le hace cosquillas con la cola en la nariz, pero fue imposible. Por lo que recurren al erizo, el cual dice que solo hay que molestarle un poco, pero tampoco. De pronto, apareció un conejo, el cual intentó despertarle a base de comida, pero tampoco. Así fueron pasando distintos animales, entre ellos una mofeta, luciérnagas y un pájaro carpintero, pero cualquier cosa que hacían, molestaba a todos menos al pequeño lirón, que seguía sin inmutarse. Por último, lo intentaron todos juntos, pero ni así, por lo que deciden marcharse ya que les esperaba la primavera en el exterior y querían disfrutarla. En cuanto se quedó solo, la madriguera se inundó de silencio, el cual hizo despertar al lirón – “¿Cómo era posible dormir con tanto silencio?, pensó –. Por lo que decidió salir, viendo a todos sus amigos ya despiertos y jugando en el exterior. Estaba tan profundamente dormido, que creyó que ninguno de sus amigos se había acordado de él y no lo habían intentado despertar.

Potencialidades educativas: Con este cuento podemos trabajar los distintos animales que aparecen, que hace cada uno (el erizo pincha, las luciérnagas iluminan…). Además, al principio se habla de los animales que hibernan, esto puede ser un tema desconocido para ellos, por lo que podemos explicarles qué es, y además qué animales duermen durante el invierno y cuáles no como, por ejemplo, el caso de nuestro protagonista, es decir, el lirón, u otros que no aparecen, como podría ser el caso del oso. También se puede trabajar el tema de irse a la cama pronto, puesto que, si tardas mucho en dormirte, después a la mañana siguiente te podrás perder momentos y actividades divertidas y emocionantes. Por último, también se puede trabajar la amistad y el compañerismo, como en el caso de nuestro protagonista, al cual intentaron despertar por todos los medios para que no se perdiese la nueva y emocionante primavera.

La princesa Espadachina



HUGHES, Hollie (2018). La princesa Espadachina. Ilust. Deborah Allwright, trad. David Aliaga. Barcelona: Picarona, [36pp.]. (ISBN: 978-84-9145-227-0).


Formato y contenido de la obra: Este libro es un albúm ilustrado con texto de Hollie Hughes e ilustraciones de Deborah Allwright. Está compuesto por páginas de papel y es de tapa dura. En su cubierta podemos observar que aparece la protagonista del cuento, con muchos colores y en ella, también aparecen los dos espacios que se van a tratar a lo largo del libro que son el castillo y el barco pirata. En relación a la contracubierta, observarmos como el castillo es el mismo y en una de las torres se encuentra una rana con una bandera pirata. Las guardas son de color verde esmeralda y están relacionadas con el color de la protagonista. 

Las ilustraciones de este álbum aparecen en ocasiones ocupando la doble página y en otras fragmentadas, aunque con relación entre sí. Todos los acontecimientos se llevan a cabo en espacios exteriores. Los dibujos son más grandes en comparación con la letra. Además, cabe destacar que son ilustraciones realistas, dan sensación de profundidad y muy coloridas. 

El contenido del libro gira alrededor de la historia de una princesa rana que quería surcar los siete mares y ser la reina de los piratas. Sus padres no querían que ella fuese pirata y querían casarla con un príncipe, por lo que, un buen día decidió ir en busca de un barco pirata. Lo encontró y comenzó a ser la capitana pero pasó el tiempo y echaba de menos a su familia y decidió mandarles una carta. Finalmente volvió a casa y terminó gobernando los siete mares como reina pirata. 

La historia cuenta con un narrador heterodiegético que sitúa a los lectores en la obra y después deja paso a los diálogos entre los protagonistas. El texto del libro está organizado por párrafos cortos, lo que ayuda a una mejor memorización. Es de fácil comprensión para los niños/as, ya que cuenta con un vocabulario adecuado para su edad. 


Este álbum tiene un título original que es Princess Swashbuckle y fue traducido en el año 2014 por David Aliaga.

Potencialidades educativasLa lectura de este álbum ilustrado en una clase de educación infantil nos ayuda a reflexionar sobre los roles de género, romper con los estereotipos de las princesas y tomar consciencia sobre la importancia de encontrar la felicidad en uno mismo/a. Al tratarse de un texto en el que todos los personajes son animales se podría trabajar alguna canción que trate de los animales. Con todo esto también se pueden tratar conceptos matemáticos a la hora de contar el número de personajes que aparecen. 

Maruxa




MEJUTO, Eva (2014). Maruxa, Ilust. Mafalda Milhões. Pontevedra: OQO Editora, col.O, [28pp.]. (ISBN: 978-84-9871-490-6).

Este libro é un álbum ilustrado con texto de Eva Mejuto e ilustración de Mafalda Milhões. A súa encadernación é de cartón. Na cuberta presenta a protagonista do libro, Maruxa, facendo o pan e pódese observar como lle caen gotas de suor pola fronte. En cambio, na contracuberta pódese observar aos protagonistas celebrando unha merenda xuntos e contentos. As gardas adoptan un deseño similar ás viñetas dos cómics, nas que se pode observar que Maruxa é a que fai todas os labores do fogar, mentres que Pepiño dorme, xoga co can e le o xornal. Esta situación muda nas gardas finais, nas que se pode observar como os dous protagonistas do libro colaboran xuntos nas tarefas do fogar.
As ilustracións ocupan a páxina completa. Son moi realistas e permiten observar as expresións faciais dos protagonistas, que transmiten diferentes emocións. Os protagonistas parecen que están feitos con pan, o cal rebunda na transmisión de significados da historia narrada, ademais de que lle imprime relevo ás figuras e aos elementos do contexto, tanto dentro como fóra da casa. 
O contido do libro xira ao redor da historia de dúas persoas maiores, Pepiño e Maruxa. Maruxa sempre é a que ten que facer todas os labores da casa mentres que Pepiño non fai nada. Un bo día Pepiño pídelle a Maruxa que lle faga pan para almorzar e ela dálle múltiples escusas para non facerllo. Finalmente é Pepiño quen acaba facendo a pan mentres Maruxa marcha a durmir. 
A historia conta cun narrador heterodiexético que sitúa ao lector no inicio da obra e dá paso á conversa entre os protagonistas, que conforma todo o avance da historia ata o desenlace final. O texto é rimado, o cal acentúa o ritmo e sonoridade da historia. Ademais emprégase a acumulación de elementos como fórmula para axudar á memorización e retención de todos e cada un dos elementos que se vai citando. Este recurso é propio dos materiais da tradición oral e axuda aos nenos e nenas a que aprendan de memoria a historia lida. Este álbum recibiu no ano 2014 o Premio de Cookbook Gourmand e foi traducida á lingua castelá co título de María.

Potencialidades educativas
A lectura deste álbum nunha aula de educación infantil permite reflexionar sobre os roles de xénero nas familias, tomar conciencia dos traballos que realizan homes e mulleres e a desproporcionada carga de traballo entre eles. Axuda tamén a que nenos/as entendan que a implicación familiar ten que ser equilibrada e que todos estamos obrigados a colaborar nas tarefas do fogar.
Ao tratarse dun texto rimado facilita traballar á conciencia fonolóxica, pois as palabras que acaban igual e marcan a rima axudan a entender como funciona a lingua.
A repetición de diálogos axuda a traballar a memoria a hora de recitar algún dos diálogos. Do mesmo xeito ocorre coa lectura e memorización da obra tamén se poden traballar conceptos matemáticos a través do xogo coas medidas e cantidades que hai que empregar para facer pan cos nenos/as. Así mesmo é unha boa oportunidade para reflexionar sobre a recitan do pan e de onde proveñen os alimentos necesarios para elaborala.

Recursos educativos
Lectura do conto apolada polas imaxes do álbum: https://www.youtube.com/watch?v=gmyiTAmjY0o