El Libro Rojo de las Niñas

Romero, Cristina (2016). El Libro Rojo de las Niñas, ilust. Francis Marín. Tenerife: OB STARE

Descrición do formato

Atopámonos ante un álbum ilustrado fabricado en cartoné. A artífice desta obra foi Cristina Romero, unha escritora, educadora e nai catalá. Xunto co ilustrador Francis Marín crearon este libro de 48 páxinas. Este conto poderíaselle ler a crianzas de máis de tres anos, aínda que o considero tamén adecuado para aquelas que teñen 8 ou 9, cando está a punto de baixar a menstruación. A lingua na que se escribiu foi a castelá. 

As cubertas están tinguidas dunha intensa cor vermella, que simboliza a menstruación, un dos temas que se tratan na obra. Na cuberta atopamos o título en letras minúsculas e grandes. A caligrafía semella a un estilo antigo, xa que a forma dos grafemas é alongada e estreita. Debaixo deste aparecen o nome da autora e do ilustrador, nunha fonte de menor tamaño. Un debuxo ocupa a maioría do espazo. No medio, hai unha grande árbore, que simboliza a vida e a natureza. Rodeándoa, aparecen moitas persoas, a maioría mulleres. Algunhas están aleitando aos seus bebés, outras agarimándose… As súas expresións son de calma e sosego, transmiten un sentimento de grupo e tribo. Isto é así, xa que este conto pertence á Colección Cuentos en Tribu como lemos na contracuberta. En letras brancas, colocaron un fragmento de texto que pertence ao conto. Na parte inferior, o ilustrador debuxou a tres nenas (ou nenos) abrazando a unha loba. Hipoteticamente esa referencia pode representar a unha femia e podería estar relacionada con Luperca, a crianza e a vida. 

As gardas son de cor vermella, simbolizando o poder e a menstruación (aínda que este non sexa o tema principal da obra). Antes da portada, atopamos os agradecementos dedicados pola autora e o ilustrador. Na seguinte páxina redactaron os datos bibliográficos sobre un fondo nun ton crema. A portada está tinguida tamén desta cor. Sobre ela, coa mesma caligrafía da cuberta, trazaron o título, autora e ilustrador. Porén, un ceo de estrelas desprégase sobre a páxina e, baixo estas, unha persoa deitada na herba, desfrutando do panorama. O texto está redactado en minúsculas, cun tamaño máis ben pequeno. Algunhas frases ou palabras importantes, resáltanas en maiúsculas. 

Contido

El Libro Rojo de las Niñas… por que vermello? Este libro vén a tratar o poder que as nenas e mulleres levamos dentro. A autora quixo crear un acompañamento para que o desenvolvemento das pequenas sexa harmonioso, pero tamén para as adultas, para a reconciliación. Todas e todos somos diferentes, pero as nosas vidas teñen o mesmo valor. Cristina quere lanzar a mensaxe de que somos únicos, un milagre. Este está dedicado ás nenas, pero ten outro libro para os rapaces: El Libro Dorado de los Niños. Ambos pertencen á colección Cuentos en Tribu, a cal lanza unha mensaxe de diversidade, paz, amor e reconciliación. Todo isto a través da tribo, do grupo. 

Un recurso moi empregado nesta colección é o simbolismo. O vermello representa a forza e o poder que levamos as rapazas dentro. A loba, animal recorrente, tamén simboliza isto xunto coa crianza e a vida. A natureza está moi presente, xa que a tribo está nun contacto constante con ela e reflicte tamén a nosa conexión coa terra. Para representar a menstruación, fano cun mar bravo no cal as mulleres temos que loitar cada mes. Pero é parte de nós. Case de todas. A nosa sintonía coa lúa, esa unión mística entre o ser humano e a terra. O libro convídanos a amarnos, a traballar a nosa autoestima. En calquera etapa da vida. Non sempre somos felices, pero debemos loitar por selo. 

O texto está escrito en primeira persoa do plural e segunda do singular. Isto fai que a lectora se sinta aludida, que lle dea a marabillosa sensación da sororidade. A autora quixo transmitir ese sentimento de grupo, de tribo, de solidariedade e amor. Non hai diálogos, xa que a narradora achega toda a información. En canto aos recursos literarios atopamos elementos como metáforas, por exemplo: “en nuestro interior llevamos la semilla del nuevo mundo”. Que se refire á vida, ás novas xeracións pero tamén á posibilidade de cambio.

As páxinas desta obra están tinguidas dun ton crema, menos dúas, cuxa cor vermella resalta entre tanta cor clara. As ilustracións realizáronse cun material fino e delicado, trazando liñas dun xeito moi suave. Os contornos das persoas son de cor viño. Hai elementos que están coloreados, coma o mar, a lúa, e o sangue. Francis tamén empregou a técnica de difuminar para representar a loba. As perspectivas que ofrecen son diversas: plano medio, xeral, detalle… En canto á disposición, hai debuxos a dobre páxina e tamén que ocupan tan só unha. A expresividade das personaxes transmite calma e sosego, na liña de El Libro Violeta. Outra similitude que atopamos con esta obra, que tamén pertence á colección Cuentos en Tribu, é a da imaxe simbólica dun humano, en posición fetal e baixo terra. Encima del, hai un brote. As primeiras follas da esperanza e a vida. 

Potencialidades educativas

Considero que o tema principal para traballar con nenas e nenos de Educación Infantil é a autoestima. Debemos fomentar o amor e a aceptación dende as idades máis temperás. Un bo autoconcepto vai da man dunha boa saúde mental. Temos que querernos e aceptar os cambios dos nosos corpos. Para aceptalos debemos coñecelos previamente, xa que se os ignorásemos, sorprenderíanos. A menstruación parece algo moi afastado da primeira infancia pero é un tema do que debemos falarlles para introducilos á sexualidade e á comprensión do mundo e dos nosos corpos. Incluso nos daría pé a ver e comezar a entender a lúa, como satélite e como figura que inflúe en nós, na marea, nos cultivos… ou polo menos que iso din as lendas populares. A diversidade e a tolerancia son outros temas que se poderían traballar con este conto, xa que lanza a mensaxe de que somos únicos, non hai ninguén igual a min pero todas e todos somos igual de válidos. Eu non son máis nin menos ca os outros.

Recursos na rede

Versión en linguaxe de signos e unha voz en off que o narra na canle da propia editorial en Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=kFOy--kk374 (consultado o 20/4/20). 

Facebook do libro, no que se poden atopar vídeos e artigos relacionados cos temas que se tratan nel: https://www.facebook.com/ellibrorojodelasninas (consultado o 20/4/20).