El Libro Violeta más allá del Rosa y el Azul

Romero, Cristina (2017). El Libro Violeta más allá del Rosa y el Azul, ilust. Francis Marín. Tenerife: OB STARE, col. Letritas de amor, 22, 56 p. (ISBN: 978-84-946907-6-1).

Descrición do formato: Cristina Romero Millares é unha escritora catalá. As súas obras máis vendidas son as pertencentes á colección “Cuentos en Tribu”, e o libro violeta pertence a esta. As ilustracións foron o resultado do traballo de Francis Marín. Atopámonos ante un álbum ilustrado fabricado en cartoné e composto por 56 páxinas. A lingua na que foi escrito é a castelá e está recomendado para nenas e nenos que teñan máis de tres anos. 

As cubertas caracterízanse por estar tinxidas de violeta, como todo o libro, pero en diferentes tons. Na cuberta atopamos, na parte posterior, o título en branco e en minúsculas. A caligrafía lembra a textos antigos, xa que as letras son estreitas e alongadas. Debaixo destas, está o nome da autora e do ilustrador. Un debuxo ocupa a maioría do espazo. Na parte central, atopamos un mandala con motivos xeométricos, que podería pertencer a algunha tribo. O bordo do mesmo está composto por moitas bolboretas, que forman un círculo. Nos dous laterais están trazadas dúas figuras, que recordan aos incas ou aos indios. Probablemente representen aos últimos, xa que o contido do libro está relacionado con eles. A parte central do mandala está oculta xa que a figura dunha persoa non deixa que a desvelemos. Este ser humano podería ser un home ou unha muller, pero polos xenitais, parece do sexo feminino. Podería ser unha nena polos seus trazos e polas proporcións do seu corpo. Esta persoa está espida, tan só leva pendurada unha capa violeta, un diadema de plumas e un bastón (que semella ser de mando), ambos da mesma cor. A nena ten debuxada unha expresión alegre e calmada, transmite paz e confianza. Na parte inferior da cuberta atopamos o nome da editorial que deu vida ao conto e o seu logotipo. 

Se lle damos a volta ao libro, na parte superior, atopamos o nome da colección á que pertence e un anaco do texto, cuxas letras son brancas e minúsculas. Cun fino trazado negro, retratáronse a cinco persoas de diferente sexo, idade, altura e trazos. No centro está a nena da cuberta e está rodeada por persoas que tamén transmiten sosego e confianza. Todas se apoian unhas nas outras, o que simboliza o compañeirismo e ese sentimento de tribo. Catro destas figuras levan plumas na cabeza, xa que son indios e indias. Pero son persoas moi diferentes, como quere reflectir este libro. As súas pernas e os seus pés semellan estar en harmonía coa herba que se mestura cos seus corpos, xa que outro trazo que acompaña a esta cultura é o contacto e respecto pola natureza. Na parte inferior da contracuberta tamén atopamos a páxina web da editorial co seu logo. 

As gardas do libro son case iguais. Sobre un fondo lila, debúxanse espirais, ramas, flores, estrelas e follas. Todos os elementos conforman unha ilustración que as cubre. No centro das páxinas, atópase unha bolboreta de gran tamaño, cuxas ás se integran co estampado. Este animal está asociado á beleza e á liberdade. Como veremos, ese último substantivo é a meta á que quere chegar a autora con este conto. Ao amor e á liberdade. O mesmo pasa nas gardas do final, nas que a maiores atopamos os libros que nese momento conformaban a colección “Cuentos en Tribu” co seu respectivo resumo. Tamén a rede social, neste caso Facebook, do propio libro e a foto dunha axenda realizada pola autora, baseada en “El libro Rojo de las Niñas”.

Se pasamos a páxina das gardas do principio, atopámonos cunha mensaxe que deixan a autora e o ilustrador. Trátase dunha dedicatoria que marca o sentido da obra: “A la diferencia, a la diversidad, que tejen este mundo. Al amor”. Esta frase, escrita en letras malvas, está sobre un fondo branco cuxa textura se difumina cun leve ton lila. Ademais, tamén debuxaron vexetación. A portada é moi similar á cuberta, só que cambian as cores. A gama cromática segue sendo violeta, pero desta vez o fondo componse por ese branco que describín antes. O título escribiuse en negro menos a palabra “rosa” e “azul”, que están tinguidas coas súas respectivas cores. Á esquerda, atópanse os datos bibliográficos do libro e a información de que está impreso en papel ecolóxico. A obra en si, segue esta gama cromática e o mesmo estilo de ilustración. O texto está escrito en minúsculas, cuxo tamaño non é demasiado grande.

Contido: Como se di no libro, gran parte do noso destino estará sesgado polo simple feito de nacer cun tipo de xenitais ou outro. De feito, incluso antes do parto isto xa comezará a afectarnos. A roupa que nos merca (se pode) a nosa familia, os xoguetes, a decoración da habitación… rosa ou azul. O título reflicte que debemos ir máis alá dos convencionalismos. Deixar atrás os estereotipos de xénero. Presenta ao violeta case coma esa cor redentora. Este ton representa o feminismo, que loita pola supresión das cadeas das mulleres, porque somos as máis afectadas do tecido patriarcal. 

O conto di que os indios, que representan unha tribo equilibrada, libre e amorosa, escollían a roupa dos seus bebés para que fose neutral e cada un, independentemente do seu sexo, se puidese desenvolver como persoa. Condena os “moldes” aos que estamos sometidas e sometidos, pero lanza a mensaxe esperanzadora do amor. “El amor no necesita que te definas. Ni que te cubras de ninguna etiqueta”. Convida a que o busques alá onde te sintas ben, onde non escondas quen es. Onde non te maltraten. Contra a opresión dos estereotipos, Cristina promulga a diversidade como algo positivo e necesario, sen necesidade de aplicarse unha etiqueta que nos condicione.

O texto é claro, as frases que emprega son curtas. Non hai diálogos, tan só unha narración que se dirixe á lectora/lector en diferentes persoas, ás veces en primeira do plural (“desde que nacemos…”) e outras en segunda persoa do singular (“la vida quiere que la pintes…”). Isto fai que o texto sexa máis próximo e emotivo, xa que apela directamente ao lector. Non conta unha historia en si, senón que describe unha situación, a do noso mundo. Emprega metáforas como “Que la transformes (á vida) con la fecunda sintonía de tu propio camino”. Este tipo de  afirmacións gardan un coidado simbolismo. 

As ilustracións acompañan ao texto dun xeito exquisito. Todas están debuxadas sobre un fondo violeta, máis ou menos escuro. Esta cor é a única presente, pero en diferentes tonalidades, feito claramente simbólico. Atopamos moitos tipos de planos: enteiro, cenital, medio, detalle… A maioría de debuxos ocupan só unha, pero hainos que están a dobre páxina. O trazado dos contornos é fino, coma se un lapis desvarara por eles. As persoas que se representan son moi diversas, aínda que coa mesma cor da pel (lila). Na gran maioría das ocasións están núas, simbolizando así o seu estado de natureza máis primitivo e o seu amor pola terra. Estas persoas son indias, como podemos observar pola plumaxe dalgunhas cabezas, polo contacto permanente coa natureza, polo espírito de tribo que transmiten… As facianas delas son bastante calmadas, sen excesivos trazos, pero moi eficaces na transmisión de estados. Eu diría que paz, calma e benestar. Hai imaxes simbólicas como unha na que se pode observar un bebé humano como xermolo dun mundo novo, ao carón dunha toupa que por fin sae do toco. 

Potencialidades: Con este conto pódense tratar moitos temas. Para comezar, o principal son os estereotipos. Poderíamos estar ante unha proposta de abolición do xénero, xa que como dixo Simone de Beauvoir, o xénero é unha construción social, polo tanto está nas nosas mans mudar eses moldes. No conto dise que non nos podemos deixar coartar nin influenciar por estas etiquetas. Cada persoa, independentemente de se ten vaxina ou pene, debería poder vestir, xogar, relacionarse como queira (sempre sen atentar contra os dereitos da outra). Isto debemos transmitirllo ás novas xeracións para que pouco a pouco nos libremos desta lastra e poidamos ser máis libres e, polo tanto, máis felices. A autoestima é outro punto a tratar xunto coa aceptación de nós mesmas. Dende Educación Infantil é moi importante que traballemos o autoconcepto para que as crianzas se desenvolvan do mellor xeito posible, cousa que afectará ao ámbito académico e á súa privacidade. Unha boa saúde mental comeza estando en paz con nós mesmos. O libro lanza mensaxes como “eres extraordinario (...) eres un milagro”, as cales nos dan pé para traballar o anteriormente mencionado. Por último, incluso poderíamos tratar a violencia de xénero ou en xeral, depende de como o enfoquemos. O conto anima a buscar un lugar onde poidamos ser nós e que non nos quedemos onde doe ou onde nos amen sen condicións. Debemos transmitir esta mensaxe a nenas e nenos, o amor non doe. A túa parella non che pode facer dano, outra cousa é que a vida nos presente moitos paradigmas, tanto bos coma malos, pero “quien bien te quiere, NO te hará llorar”. Se lle inculcamos o contrario ás crianzas, crearán nas súas cabezas unha imaxe de amor tóxico, chegando no peor dos casos a normalizar a violencia no ámbito da parella.